Sylwer bod y dudalen hon wedi cael ei harchifo ac nid yw'n cael ei diweddaru mwyach.
Mae angen cymryd camau gweithredu brys er mwyn atal dolydd morwellt y byd rhag cael eu colli ac i amddiffyn y pysgodfeydd sy’n gysylltiedig â hwy.
Gan ysgrifennu yng nghyfnodolyn Fish & Fisheries, mae Dr Richard Unsworth o Brifysgol Abertawe (ar y cyd â chydweithwyr ym Mhrifysgol Caerdydd a Phrifysgol Stockholm) yn archwilio i ba raddau y mae'r dolydd hyn o blanhigion tanddwr yn cefnogi gweithgarwch pysgota’n fyd-eang.
"Lle bynnag y mae morwellt yn bodoli'n agos i bobl, mae ein hymchwil yn canfod ei fod yn cael ei ddefnyddio fel cynefin pysgota allweddol" meddai Dr Unsworth, a leolir yn Adran Biowyddorau Prifysgol Abertawe.
"Am y tro cyntaf mae ein hymchwil yn dangos y defnydd byd-eang helaeth o ddolydd morwellt fel cynefin pysgota. Mewn gwledydd sy'n datblygu, mae'r gweithgarwch hwn yn tueddu bod o arwyddocâd mawr ar gyfer y cyflenwad bwyd dyddiol a bywoliaethau yn gyffredinol. Mewn gwledydd datblygedig, mae rôl y gweithgarwch hwn yn fwy cysylltiedig â physgodfeydd hamdden neu bysgodfeydd wedi'u targedu at rywogaethau penodol (e.e. cregyn bylchog)."
Ychwanegodd Dr Nordlun o Brifysgol Stockholm "Mae gwerth ecolegol dolydd morwellt yn anwadadwy, ond eto rydym yn parhau i weld colled ar raddfa gynyddol. Bellach mae tystiolaeth gynyddol yn fyd-eang nad yw llawer o bysgodfeydd sy'n gysylltiedig â morwellt wedi'u cofnodi a chan eu bod yn anhysbys ac nad oes neb yn eu rheoli, mae hyn yn arwain at drychineb y tiroedd comin morwellt".
Yn eu herthygl, mae'r ymchwilwyr yn amlygu bod dolydd morwellt mewn amgylcheddau cysgodol yn llefydd gwych i bysgota ym mhob tywydd o ganlyniad i'w dosbarthiad dŵr bas ar hyd y glannau. O ganlyniad i hyn ceir pysgota dwys yn yr ardaloedd hyn trwy gydol y flwyddyn.
Mae'r awduron wedi astudio pysgodfeydd morwellt ledled y byd o Ynysoedd y Philipinos, i Zanzibar, Indonesia, Ynysoedd Turks a Caicos a lleoliadau ym Môr y Canoldir. Maent wedi canfod nifer o gyffelybiaethau yn y mathau o offer pysgota a ddefnyddir, y prif deuluoedd o anifeiliaid a bysgotir a hyd a lled yr ymdrech bysgota wedi’i chanolbwyntio ar y cynefinoedd sensitif hyn.
Hyd yn oed mewn dolydd morwellt bychain yng Nghymru, gellir gweld pysgotwyr yn targedu berdys pan fo'r llanw ar drai ac yn gosod rhwydi drysu i ddal draenogiaid. Trwy ddarparu strwythur tri dimensiwn mewn môr sydd fel arall yn ddiffrwyth, mae morwelltau'n cynnig lle gwych i guddio i bysgod ac infertebrata megis crancod, berdys a chregyn bylchog. Yr hyn sy'n denu pysgotwyr yw'r digonedd hwn o fywyd anifeiliaid.
"Mae'n bwysig cydnabod gwerth y cynefinoedd hyn yn fwy o ran y modd y maent yn cefnogi pysgodfeydd sy'n cael eu niweidio ac sy’n dirywio’n fyd-eang." meddai Dr Cullen-Unsworth (Prifysgol Caerdydd), un o'r cyd-awduron sydd hefyd yn gyfarwyddwr yr elusen cadwraeth forol Project Seagrass sy'n gweithio i amlygu pwysigrwydd a chyflwr truenus y cynefinoedd morol sensitif hyn.
Mae eu papur – Global significance of seagrass fishery activity – ar gael (Mynediad Agored) yma http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/faf.12259/full
- Dydd Sul 17 Rhagfyr 2017 15.21 GMT
- Dydd Llun 9 Medi 2019 13.10 BST
- Ffion White